1.Tổng quan
Ung thư da là kết quả của sự phát triển bất thường của các tế bào của da ,thường xuất hiện nhiều trên những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.Tuy nhiên một số dạng ung thư da phổ biến cũng có thể xảy ra trên những vùng da thường không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Có ba loại ung thư da chính – ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và Ưng thư tế bào hắc tố da.
Có thể giảm nguy cơ ung thư da bằng cách hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với tia cực tím (UV). Kiểm tra da để tìm những thay đổi đáng ngờ có thể giúp phát hiện ung thư da ở giai đoạn sớm nhất. Phát hiện sớm ung thư da mang lại cho cơ hội lớn nhất để điều trị ung thư da thành công.
Nguyên nhân gây ung thư da:
- Tiếp xúc với tia UV: Ánh nắng mặt trời chứa nhiều tia UVA và UVB. Chúng là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư da. Các nghiên cứu cho thấy, phơi nắng tích lũy là nguyên nhân gây SCC. Ngược lại, phơi nắng gián đoạn dữ dội (ví dụ như cháy nắng, phơi nhiễm ở trẻ em) là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất gây BCC.
- Bức xạ ion hoá: Tia gama, phơi nhiễm phóng xạ…
- Dùng thuốc ức chế miễn dịch: Ung thư da có thể thứ phát sau khi bệnh nhân được ghép tạng, suy giảm miễn dịch, HIV, hoặc dùng corticoid kéo dài.
- Các bệnh viêm da mãn tĩnh: Các bệnh như viêm mạn tính do sẹo, bỏng, loét mãn tính, viêm da…
- Phơi nhiễm asen (Thạch tín).
- Yếu tố gia đình: Nghiên cứu cho thấy những đối tượng có anh, chị, em bị ung thư da thì tỷ lệ mắc cao gấp 2- 3 lần người bình thường
- Hút thuốc: Những người hút thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy cao hơn 20% so với những người không hút thuốc.
- Bệnh bạch tạng: Người bị bạch tạng có nguy cơ mắc ung thư da rất cao do không có khả năng chống nắng.
- Nhiễm trùng HPV: Người nhiễm virus HPV có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vày cao hơn người bình thường.
2.Triệu chứng:
Ung thư da phát triển chủ yếu trên các vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, bao gồm da đầu, mặt, môi, tai, cổ, ngực, cánh tay và bàn tay, và trên chân . Nhưng cũng có thể hình thành trên những khu vực ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời như lòng bàn tay, bên dưới móng tay hoặc móng chân và vùng sinh dục.
2.1 Dấu hiệu và triệu chứng ung thư biểu mô tế bào đáy
Ung thư biểu mô tế bào đáy thường xảy ra ở những vùng cơ thể tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như cổ hoặc mặt.
Ung thư biểu mô tế bào đáy có thể xuất hiện dưới dạng:
- Tổn thương tăng sắc tố , bóng ở trung tâm, lõm ở giữa , bờ có thể có sẩn ngọc màu trong mờ.
- tổn thương giống như vết sẹo phẳng, giống màu da hoặc màu nâu hoặc các đốm sắc tố
- Tổn thướng giống vết loét chảy máu hoặc đóng vảy và có thể tái diễn nhiều lần.
2.2 Dấu hiệu và triệu chứng ung thư biểu mô tế bào vảy
Thông thường, ung thư biểu mô tế bào vảy xảy ra trên các vùng cơ thể tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như mặt, tai và tay. Những người có làn da sẫm màu có nhiều khả năng phát triển ung thư biểu mô tế bào vảy ở những vùng không thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Ung thư biểu mô tế bào vảy có thể xuất hiện dưới dạng:
- Một nốt sần cứng, đỏ
- Một tổn thương phẳng với bề mặt có vảy, đóng vảy
2.3 Dấu hiệu và triệu chứng ung thư hắc tố da
Ung thư hắc tố có thể phát triển ở bất cứ đâu trên cơ thể, ở vùng da bình thường khác hoặc trên nền nốt ruồi lành tính, có thể xuất hiệnc cả trên vùng da không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Ung thư hắc tố có thể xuất hiện ở tất cả các tuýp da. Ở những người có nước da sẫm màu hơn, khối u ác tính có xu hướng xuất hiện ở lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân, hoặc dưới móng tay hoặc móng chân.
Dấu hiệu ung thư hắc tố bao gồm:
- Mảng màu nâu lớn với các đốm sẫm màu hơn
- Dạng nốt ruồi thay đổi về màu sắc, kích thước hoặc cảm giác hoặc chảy máu
- Tổn thương nhỏ với đường viền không đều và xuất hiện màu đỏ, hồng, trắng, xanh lam hoặc xanh đen
- Tổn thương tăng sắc tố có cảm giác đau ngứa
- Các tổn thương sẫm màu trên lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu ngón tay hoặc ngón chân …
3. Điều trị ung thư da
Bệnh ung thư da có thể áp dụng một hoặc nhiều phương pháp điều trị sau:
- Phẫu thuật: Ung thư da thường được điều trị bằng phẫu thuật để loại bỏ ung thư rộng rãi , đối với một số thể ung thư , ngoài việc cắt bỏ tổn thương sẽ cần kết hợp với việc lấy bỏ hạch vùng lân cận nhằm ngăn chặn sự di căn.
- Xạ trị: Dùng phóng xạ tiêu diệt tế bào ung thư.
- Hoá trị: Dùng hoá chất gây độc tế bào điều trị ung thư da trong các trường hợp khối u lan rộng, di căn xa.
4. Phòng ung thư da như thế nào?
Ung thư da có thể được ngăn ngừa? Bạn có thể giúp ngăn ngừa ung thư da bằng cách bảo vệ làn da của bạn khỏi tia nắng mặt trời. Để giảm nguy cơ bị ung thư da, bạn có thể:
- Tránh ánh nắng mặt trời vào giữa ngày (từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều)
- Dùng kem chống nắng và bôi lại thường xuyên
- Đội mũ rộng vành, áo dài tay hoặc quần dài
- Không sử dụng giường tắm nắng
- Điều trị bệnh da mạn tính, loét mạn tính
Viết bài: TS.BS Nguyễn Hồng Sơn – Khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ và phục hồi chức năng
Đăng bài: Phòng Công tác xã hội
